Lillianes w Dolinie Aosty: kościół San Rocco Zdjęcie: stock.adobe.com/Alessandro
Od naszego zespołu redakcyjnego
Dużo mięsa, dużo sera, kapusta i rzepa - pizza i makaron właściwie tu nie istnieją. Ten górzysty region na północy jest rajem dla obfitych posiłków. Nasza seria: Oto jak pysznie je się we Włoszech. Dzisiaj: Dolina Aosty.
Nie ma czegoś takiego jak jedna kuchnia włoska. Włochy mają 20 regionów - a każdy z nich ma swoją specjalność (czytaj więcej). Spróbujemy ich wszystkich. Przyjemnie i w małych kęsach. Zaczynamy w regionie, który nie ma nic wspólnego z pizzą i makaronem. W górach jest obfity. Dzisiaj:
- To jest Dolina Aosty
- Górskie światy: Tak je się w Dolinie Aosty
- Hity eksportowe
- Buon Appetito! Typowe posiłki
- Najbardziej niezwykła specjalność: krowie wymiona
- In vino veritas: cin-cin!
- Degustacje i zakupy na miejscu
Witamy w Valle d'Aosta

Zdjęcie autorstwa Gildo Cancelli na Pexels.com
Dolina Aosty znajduje się w górach w północno-zachodnich Włoszech, na granicy z Francją na zachodzie i francuskojęzyczną częścią Włoch na południu.ew Szwajcarii na północy. Dolina graniczy z Piemontem na południu i wschodzie. The Językami urzędowymi są włoski i francuski. Z wyjątkiem stolicy regionu Aosta/Aoste, wszystkie gminy mają francuskie nazwy.
Obszar ten jest najmniejszym regionem we Włoszech ("regiony" to w rzeczywistości kraje związkowe, więcej tutaj). Na powierzchni 3 200 km² mieszka tylko około 125 000 osób. Na zachodzie graniczy z Mont Blanc, a na północy z Monte Rosa.

Największe zagęszczenie świątyń dla smakoszy
Mały zakątek na granicy z Francją, w górach na północnym zachodzie - z kulinarnymi reperkusjami dla całego kraju. Tylko w tym niewielkim regionie znajduje się 16 restauracji wyróżnionych gwiazdką Michelin. Żaden inny region nie ma porównywalnej liczby restauracji wyróżnionych gwiazdką Michelin. Na 7 800 mieszkańców przypada jedna świątynia dla smakoszy. Dla porównania: w Lombardii jedna restauracja z gwiazdką Michelin przypada na 29 500 mieszkańców.
Włoskie codzienne rytuały, które czynią życie lepszym
Górskie Światy: Tak je się w Dolinie Aosty
Tradycyjna kuchnia Valle d'Aosta jest mocna i serdeczna. Kuchnia chłopska, ukształtowana przez życie w Alpach.
Przez wieki to góry decydowały o tym, co trafiało na stół - a były to produkty uprawiane lokalnie: Typowe posiłki do dziś składają się z płatków zbożowych, (czarnego) chleba, kapusty, kapusty włoskiej, sera, boczku i kasztanów. Ze względu na dużą wysokość nad poziomem morza pomidory i oliwki nie odgrywały żadnej roli z powodu braku możliwości uprawy.
Region ten słynie z serów. Fondue z sera Fontina, gwiazdy wśród lokalnych serów, jest tutaj bardzo popularne.
Od trattorii do pizzerii: rodzaje włoskich restauracji
Eksportowy hit z Doliny Aosty

Zdjęcie: Arsty/Getty Images via canva.com
Oznaczenie DOP oznacza "Denominazione d'Origine Protetta", czyli włoską pieczęć dla produktów o chronionej nazwie pochodzenia.
Ser i masło
- Beuro de brossa: wyjątkowo kremowe masło o zapachu górskiej łąki. Masło jest robione z BrossaSubstancja tłuszczowa pochodząca z przetwarzania sera.
- Fontina DOP: półgotowany ser z krowiego mleka, który jest produkowany od XIII wieku. Ser jest solony i szczotkowany w skale przez trzy miesiące, w wilgotności do 90%.

Zdjęcie: Orietta Gaspari/Getty Images Signature via canva.com
- Fromadzo DOP: półtwardy ser produkowany z odtłuszczonego mleka krowiego, znany od czasów starożytnych, po raz pierwszy wspomniany na piśmie w XV wieku. Mleko pochodzi z dwóch udojów, czasem dodaje się do niego mleko kozie lub zioła.
- Saras lub Seirass del fen: pikantna ricotta, która jest produkowana od XIII wieku - kiedyś była przysmakiem szlachty. Cechą szczególną jest długie dojrzewanie w sianie. Dawniej ricotta była przewożona do doliny ze schroniska w sianie, co nadawało jej szczególny smak. Ricotta ma przyjemnie kwaśny i pikantny smak.
Wioski mają świetny efekt podczas wędrówek
Mięso i kiełbasa

Screenshot: Instagram/@nacko_milano
- Boudin: krwawa kiełbasa zrobiona z ziemniaków, pokrojonego w kostkę boczku, buraków, krwi wołowej i wieprzowej, ziół i przypraw. Przez długi czas była to podstawowa żywność w górach. Jedzone na ciepło i na zimno.
- Jambon de Bosses DOP: surowa szynka o aromacie górskich ziół, produkowana wyłącznie w gminie Saint-Rhémy-en-Bosses na wysokości 1600 metrów. Musi dojrzewać przez co najmniej rok.
- Motzetta: Suszona na powietrzu kiełbasa z wołowiny, kozicy, dziczyzny lub dzika. Jest marynowana w ziołach i soli przez 20 dni, a następnie suszona przez okres od jednego do trzech miesięcy. Wypróbowana i przetestowana metoda konserwacji mięsa przez długi czas. Pokrojona w cienkie plasterki staje się delikatnym kąskiem. Znana również jako mocetta lub motsetta.
Festiwal słoniny odbywa się w gminie Arnad zawsze w ostatni weekend sierpnia
- Lardo d'Arnad DOPPeklowany boczek wieprzowy, który jest produkowany wyłącznie w gminie Arnad w dolnej części Doliny Aosty. Kawałki boczku są peklowane w solance aromatyzowanej jałowcem, liściem laurowym, gałką muszkatołową, szałwią i rozmarynem - i od ponad dwóch stuleci w drewnianych kadziach wykonanych z kasztanowca, dębu lub modrzewia.

Screenshot: Instagram/@cuori1strada
Tost
- Genepy: a LikierOtrzymuje się go z alpejskiego ziela Genepy (łac. Artemisia) lub Wehrmutu, ma żółto-zielony kolor i intensywny roślinny zapach. Smak jest rozgrzewający i lekko gorzki.
- GrappaOkowita z wytłoków (co najmniej 37,5%). Destyluje się go ze sfermentowanych pozostałości po wyciskaniu alkoholu w procesie produkcji wina, czyli z wytłoków.
Z natury
- w ofercie: miód kasztanowy, miód mniszkowy, miód lipowy, miód z kwiatów górskich lub miód spadziowy
- Jabłka (Renette lub Golden Delicious), gruszki, orzechy, grzyby i kasztany
Wypieki

Zdjęcie: Quanthem/Getty Images via canva.com
- Gonty (Tegole): Herbatniki zrobione z orzechów laskowych, cukru, białek jaj i mąki, czasem z dodatkiem migdałów lub wanilii.
- Miasse: pikantne prostokątne wafle wypełnione serem (salignön)
- "Cani di quartiere": Włoskie psy uliczne z oficjalną tolerancją
- Włochy i Etruskowie: zapomniana cywilizacja i jej dziedzictwo
Czas na posiłek! Potrawy w Valle d'Aosta
Możesz ucztować - powściągliwość i liczenie kalorii nie zaprowadzą cię daleko w góry Doliny Aosty.
Ten gulasz jest fantastyczny!
Seupa a la Vapelenentse", czyli "zupa z Valpellinoise", dawała biednym ludziom z gór energię potrzebną do ciężkiej pracy. Gulasz składa się z sera fontina, suszonego chleba, kapusty włoskiej, bulionu mięsnego, masła i cynamonu.

Screenshot: Instagram/@3cuori1strada
Co roku w ostatni weekend lipca gmina Valpellile świętuje swoją zupę, organizując festiwal Sagra della Seupa a la Vapelenentse.
Tak wygląda festiwal zupy na północy Włoch...
Boczek "Lardo di Arnad" z kasztanami i miodem, podawany z polentą

Crespelle Erbette Boudin
- Naleśniki z ziołami, kaszanką, ciastem francuskim, kozim serem, gruszką, orzechami i miodem kasztanowym
Tartiflette
- Zapiekanka z ziemniakami, serem Reblochon, kostkami bekonu i cebulą

Również w menu w Valle d'Aosta
...Frittata di Ortiche (Omlet z pokrzywy), Cotoletta alla Valdostana (kotlet cielęcy panierowany z serem fontina, zwykle podawany z polentą), Crespelle alla Valdostana (pikantne naleśniki z serem fontina i szynką), Fricandeau (Gulasz cielęcy z cebulą, rozmarynem, ziołami i białym winem podawany z polentą), Carbonada (12 dni, klasyka w białym winie, duszona wołowina z boczkiem, goździkami i gałką muszkatołową).
Najbardziej niezwykła specjalność: krowie wymiona
Teuteun valdostane: peklowane wymiona krowie - absolutna specjalność Doliny Aosty i wpisana na listę Prodotto Agroalimentare Tradizionale (P.A.T.), tradycyjnej włoskiej żywności, włoskiego Ministerstwa Rolnictwa.
Ktokolwiek teraz się trzęsie: Nawet Rzymianie uważali krowie wymiona (blanszowane lub grillowane) za przysmak. W Dolinie Aosty hodowla bydła ma długą tradycję, a prawie wszystko jest tradycyjnie wykorzystywane w górach. W Gignod w Dolinie Aosty co roku w sierpniu obchodzony jest Fëta di Teteun, festiwal na cześć wymion.

Gotowy teteun ma kształt odciśniętego, kremowego bochenka. Smak jest słony i pikantny. Fani chwalą sobie niezwykłą teksturę. Teteun jest często spożywany jako przystawka, z sosami czosnkowymi, różnymi dżemami, sułtankami lub gruszkami w syropie.
Wina z gór
Lato w Dolinie Aosty jest zazwyczaj krótkie, a zbocza strome - to surowy górski klimat. Zdecydowana większość win z tego regionu jest dobrej jakości, ale nie są to wina topowe. Niemniej jednak region ten ma wiele do zaoferowania, jeśli chodzi o wino - zarówno białe, jak i czerwone.
Około 4000 winiarzy uprawia winogrona na 450 hektarach. Istnieje ponad 20 lokalnych odmian winorośli, które są mało znane poza Doliną Aosty. Istnieje tylko jedna nazwa pochodzenia dla wszystkich win: DOC Valle d'Aosta.
Wina z Valle d'AostaBlanc de Morgex et de La Salle DOC, Enfer d'Arvier DOC, Torrette DOC, Nus e Nus Malvoisie DOC, Chambave e Chambave Moscato (o Chambave Muscat) DOC, Arnad-Montjovet DOC.
Degustacje i zakupy na miejscu
...a najlepiej bezpośrednio na miejscu w serowarni lub w winiarni. Nawet małe sklepiki mają zazwyczaj dobry wybór specjałów. Niezwykle apetyczne są też lokalne targi, na których możesz kupić świeże produkty bezpośrednio od producentów.
Jeśli chodzi o restauracje, w Dolinie Aosty znajdziesz wszystko, od bardzo tanich po naprawdę drogie restauracje wyróżnione gwiazdkami Michelin. Zdecydowanie powinieneś wypróbować agriturismo (gospodarstwo z restauracją i/lub zakwaterowaniem). Możesz tam również kupić wiele produktów.